"Τσι", 气 (Qì), "Τσι Κουνγκ" 气功 (Qì Gōng) και Πολεμικές Τέχνες

Το αρχικό νόημα της λέξης «Τσι» 气 (Qì) ήταν "συμπαντική ενέργεια". Κάθε τύπος ενέργειας που βρίσκεται σ' αυτό το σύμπαν μπορούμε να το αποκαλέσουμε Τσι. Από τότε που αυτός ο όρος εφαρμόστηκε στο ανθρώπινο σώμα, σημαίνει τη διατήρηση και την κυκλοφορία της ενέργειας μέσα σ' αυτό. Όμως τα τελευταία 30 χρόνια έκανε την εμφάνιση του ένας πιο σαφής ορισμός για την κυκλοφορία του Τσι στο ανθρώπινο σώμα: "βιοηλεκτρική ενέργεια" ή απλά "βιοενέργεια".

Στο σύμπαν το Τσι είναι η πρωταρχική πηγή διατήρησης της ζωής. Το ανθρώπινο σώμα δεν αποτελεί εξαίρεση, το Τσι είναι αυτό που κρατά στην ζωή τα διάφορα κύτταρα και γενικά όλη τη λειτουργία του οργανισμού. Μπορούμε να παρομοιάσουμε το σώμα μας σαν μια ηλεκτρική συσκευή που για να λειτουργήσει χρειάζεται απαραίτητα ρεύμα. Αν δεν υπάρχει επαρκής εφοδιασμός ηλεκτρισμού τότε η συσκευή δεν θα δουλέψει ικανοποιητικά. Έτσι συμβαίνει και στο ανθρώπινο σώμα, αν η λειτουργία του Τσι είναι ανεπαρκής ή είναι μπλοκαρισμένη τότε έρχονται οι αρρώστιες ή ακόμα και ο θάνατος. Στο Τσι Κουνγκ ή (άσκηση με την βιοενέργεια ή βιοενεργιακή άσκηση) και την κινέζικη ιατρική, η ιδιότητα του Τσι χαρακτηρίζεται ως «Γιν» επειδή μπορούμε μόνο να το νιώσουμε, ενώ το φυσικό σώμα προσδιορίζεται σαν «Γιάνγκ» επειδή είναι άμεσα ορατό. Το «Γιν» είναι η ρίζα και η ζωοδόχος πηγή του «Γιάνγκ» σώματος (φυσικό σώμα) και είναι αυτό που εξωτερικά εκδηλώνεται ως δύναμη και ισχύς. Γι' αυτό, όταν το Τσι είναι ενδυναμωμένο, το φυσικό σώμα μπορεί να έχει την κατάλληλη λειτουργία για την διατήρηση της υγείας καθώς και την ικανότητα παραγωγής ισχύος και δύναμης κατά το μέγιστο δυνατό. Για να μπορέσουμε λοιπόν, να έχουμε ένα υγιές και δυνατό σώμα πρέπει να μάθουμε πως να κρατάμε όσο το δυνατόν ελεύθερη την κυκλοφορία του Τσι μέσα στο σώμα μας και επίσης πως να δημιουργούμε και να διατηρούμε μεγάλα και επαρκή αποθέματα Τσι για τις ανάγκες του οργανισμού. Για να επιτύχουμε τους δύο αυτούς στόχους, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς κυκλοφορίας και αποθήκευσης του Τσι μέσα στο σώμα μας.

Στο ανθρώπινο σώμα υπάρχουν 12 κανάλια του Τσι, τα οποία λειτουργούν σαν ένα δίκτυο ποταμών και παραπόταμων που διανέμουν το Τσι σε όλη την έκταση, του σώματος. Υπάρχουν ακόμα και οχτώ "επιπλέον αγωγοί του Τσι" οι οποίοι λειτουργούν ως αποθηκευτικά μέσα - συσσωρευτές και ρυθμιστές του Τσι στον οργανισμό και το σώμα. Το τέλος κάθε καναλιού είναι συνδεδεμένο με ένα από τα 12 εσωτερικά όργανα, ενώ η άλλη άκρη, καταλήγει σε κάποιο δάκτυλο χεριού ή ποδιού. Αυτά τα 12 κανάλια οδηγούν το Τσι στα 12 όργανα για να τα θρέψουν και να τα διατηρήσουν υγιή και δραστήρια. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει το σωστό επίπεδο κυκλοφορίας του Τσι σ 'αυτά τα κανάλια εξαιτίας κάποιου μπλοκαρίσματος ή κάποιας διαταραχής, τότε ένα ή και περισσότερα από τα εσωτερικά όργανα δεν θα εφοδιάζονται με τις αναγκαίες ποσότητες από Τσι και έτσι θα αρχίσουν να υπολειτουργούν και να εξασθενούν. Οι οχτώ επιπλέον αγωγοί που προαναφέρθηκαν περιλαμβάνουν τέσσερις που βρίσκονται στο πάνω μέρος του σώματος και τέσσερις που βρίσκονται στα πόδια. Αυτοί οι αγωγοί αποθηκεύουν Τσι και κανονίζουν τη ροή του στα 12 κανάλια του. Επιπλέον, υπάρχουν και πέντε πύλες από τις οποίες το Τσι του σώματος επικοινωνεί με το Τσι που βρίσκεται στο περιβάλλον γύρω μας. Η κύρια πύλη είναι το κεφάλι. Οι άλλες τέσσερις είναι δευτερεύουσες και συγκεκριμένα είναι: το σημείο «Λάο Γκονγκ» 勞宮 (Láo Gōng) που βρίσκεται στο κέντρο της κάθε παλάμης και το σημείο «Γιόνγκ Τσουάν» 涌泉(Yǒng Quán) που βρίσκεται στην πατούσα του κάθε ποδιού. Οι άκρες των δακτύλων των χεριών και των ποδιών επίσης αποτελούν ελάσσονες πύλες εισόδου του Τσι και συμβάλλουν στο να κανονίζουν το Τσι στο σώμα. Ακόμα, το σώμα διαθέτει και χιλιάδες άλλες μικροσκοπικές πύλες, τους πόρους του σώματος, που κι αυτοί συμμετέχουν στον ανεφοδιασμό του Τσι, την διαρρύθμιση και την σωστή ισορροπία του Γιν και Γιανγκ στο σώμα.

Για να έχουμε καλή υγεία και μακροζωία, θα πρέπει να μάθουμε πως να κρατάμε την κυκλοφορία του Τσι όσο γίνεται πιο ελεύθερη στα 12 κανάλια και επίσης πως να γεμίζουμε τις αποθήκες του Τσι έτσι ώστε να μπορεί να ρυθμίζεται σωστά η ροή του. Ακόμα πρέπει να μάθουμε πώς το Τσι του σώματος επικοινωνεί με το Τσι που βρίσκεται γύρω μας ώστε να μπορεί το σώμα μας να προσαρμόζεται στις υπάρχουσες φυσικές συνθήκες. Αν καταλαβαίνουμε την θεωρία και την λογική της κυκλοφορίας του Τσι στο ανθρώπινο σώμα, τότε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε και πως το Τσι μπορεί να συσχετισθεί με τις πολεμικές τέχνες. Φυσικά το ανθρώπινο σώμα δεν είναι μια απλή ηλεκτρική συσκευή. Είναι ζωντανό και ικανό να βελτιώνει τον εαυτό του από μόνο του. Όταν το Τσι είναι δυνατό και το φυσικό σώμα επίσης γίνεται δυνατότερο. Γι’ αυτό, ένα υψηλό επίπεδο λειτουργίας του Τσι στον οργανισμό θα επιφέρει τις καλύτερες συνθήκες θρέψης και ανάπτυξης του σώματος και των οργάνων βελτιώνοντας το κάνοντας το δυνατότερο και ανθεκτικότερο.

Για να διευκρινιστεί αυτό, ας θυμηθούμε ότι πολλά μέρη του σώματος, όπως είναι τα άκρα είναι καθοδηγούμενα από το μυαλό μας. Η διαδικασία έλεγχου είναι πολύ απλή. Το μυαλό δημιουργεί μια ιδέα και διαμέσου της σκέψης οδηγεί το Τσι (την βιοενέργεια) στους μυς ώστε να ενεργοποιηθούν και να παράγουν την επιθυμητή δράση. Το κλειδί στην εξάσκηση του Τσι Κουνγκ για τις πολεμικές τέχνες είναι να μάθει κάποιος το πως να οδηγεί το Τσι πιο αποτελεσματικά ώστε να παράγει περισσότερη δύναμη. Σύμφωνα με την επιστήμη οι άνθρωποι κατά μέσο όρο δεν χρησιμοποιούν τους μυς τους πάνω από το 40% με 50% της δυνατότητας τους. Αυτό πολύ απλά συμβαίνει γιατί δεν το απαιτούν οι καθημερινές τους δραστηριότητες. Αυτό όμως συνεπάγεται ότι και το μυαλό δεν έχει ποτέ προσπαθήσει να οδηγήσει το Τσι πιο αποτελεσματικά.

Οι ασκούμενοι του Σαολίν Κουνγκ Φου αλλά και όλοι όσοι ασχολούνται με τις πολεμικές τέχνες οφείλουν να μαθαίνουν πώς να συγκεντρώνουν την προσοχή τους διαμέσου του διαλογισμού και της άσκησης του Τσι Κουνγκ έτσι ώστε να κατορθώνουν να οδηγούν το Τσι πιο αποτελεσματικά. Αυτό αυξάνει σημαντικά την δύναμη τους και κάνει τις τεχνικές τους πιο αποτελεσματικές. Ο ασκούμενος επίσης, διαμέσου του διαλογισμού χρησιμοποιεί το Τσι για να αφυπνίζει το πνεύμα του ώστε να γίνεται πιο πράος απέναντι στις δυσκολίες, πιο συνειδητός και περισσότερο ανιδιοτελής. Διαμέσου της σωστής εξάσκησης, το πνεύμα μπορεί να έρθει σε μια πολύ ήρεμη γαλήνια - γεμάτη ειρήνη – κατάσταση, το πραγματικό «Τσαν» ή (Ζεν) που είναι και ο σκοπός των Κινέζικων πολεμικών τεχνών τόσο για το πνεύμα όσο και για την εκπαίδευση. Η κατάλληλη εξάσκηση βοηθά κάποιον να τελειοποιηθεί στην τεχνική και στο πνεύμα και όχι στο να επιβάλλεται στους άλλους. Μόνο τότε μπορεί κάποιος να νιώσει τα πραγματικά οφέλη της καλής υγείας και μιας ζωής γεμάτης νόημα.

Τα διάφορα Τσι Κουνγκ λοιπόν έχουν στόχο την ομαλή κυκλοφορία του Τσι στο σώμα ώστε να λειτουργούν ισορροπημένα τα διάφορα όργανα βάση του νόμου των 5 στοιχείων. Πέραν των επιμέρους διαφορών μεταξύ τους, κοινός παρονομαστής είναι η εστίαση στην ανοικοδόμηση της κυκλοφορίας και της ανάπτυξής του Τσι σε ένα υψηλό επίπεδο και φυσικά όλα δίνουν έμφαση στην ενδυνάμωση της υγείας και στην διατήρηση της ηρεμίας και της νοητικής γαλήνης.

Η υγεία είναι βασική προϋπόθεση της δύναμης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον όλες οι Κινέζικες πολεμικές τέχνες κάνουν χρήση διαφόρων τύπων Τσι Κουνγκ ασκήσεων. Τα Τσι Κουνγκ που είναι περισσότερο για πολεμικές τέχνες, πολλές φορές τα βρίσκουμε να διαφοροποιούνται από αυτά που είναι απλά για την υγεία με τον όρο "Νέι Κουνγκ" 內功 (Nèi Gōng) κατά λέξη, "εσωτερική άσκηση". Τα Νέι Κουνγκ κάνουν χρήση πιο έντονων αναπνοών και χρησιμοποιούν τις διατάσεις του σώματος για να οδηγήσουν το Τσι έξω από το σώμα ώστε να ενισχύεται το "εξωτερικό Τσι" 外气 (Wài Qì). Μέσω της εσωτερικής ηρεμίας ο ασκούμενος φτάνει να καθοδηγεί το Τσι μέσω της "πρόθεσης" 意 (Yì) ακόμα και να το εστιάζει σε μέρη του σώματος κατά βούληση για την ενίσχυση και την προστασία του από εξωγενείς φθορές. Ιδιαίτερα αυτό το αντικείμενο το πραγματεύονται σε βάθος οι "72 τέχνες του ναού Σαολίν" και ονομάζεται "Γιν Τσι Κουνγκ" 少林硬气功 (Shàolín Yìng Qi Gōng). 

Τα πιο γνωστά Τσι Κουνγκ και ευρέως διαδεδομένα στην Κίνα, όχι μόνο στους κύκλους των πολεμικών τεχνών αλλά και στα ίδια τα νοσοκομεία Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής που τα χρησιμοποιούν ως μέσα αποθεραπείας και φυσικοθεραπείας χρόνιων παθήσεων είναι τα «8 Κομμάτια Μεταξιού» (Μπα Ντουάν Τζιν), η «Πραγματεία Τενοντομυϊκής Αλλαγής» (Γιν Τζιν Τσινγκ), η «Μίμηση των 5 Ζώων» (Γου Τσιν Σι) καθώς και οι «6 Θεραπευτικοί Ήχοι» (Λιού Τζι Τζουέ).

Βάση στο κατά πόσο δίνουν έμφαση στην εξωτερική (μυϊκή) ή εσωτερική δύναμη (Τσι), οι πολεμικές τέχνες χωρίζονται σε δύο είδη στυλ, «εξωτερικά» -  Γουέι Κουνγκ  外功 (Wài Gōng) και τα «εσωτερικά» - Νέι Τζιά 內家 (Nèi Jiā), ωστόσο είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε τα αμιγώς «εξωτερικά» από τα «εσωτερικά». Από παράδοση, σχεδόν όλα τα είδη των κινέζικων πολεμικών τεχνών διδάσκονταν μυστικά και δεν ήταν παρά μόνο τα τελευταία 100 χρόνια που αυτά τα μυστικά άρχισαν να αποκαλύπτονται στο ευρύ κοινό. 

Ως τα πιο γνωστά «εσωτερικά» μαχητικά συστήματα θεωρούνται το «Τάι Τσι Τσουάν» το «Πα Κουά Τσανγκ» και το «Σιν Γι Τσουάν», ωστόσο μετά την δημοσιοποίηση ύλης μεγάλου μέρους του ναού Σαολίν τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να γνωρίζουν άνθηση τα αρχέγονα συστήματα όπως η «Γροθιά Διαμάντι» η «Γροθιά του Βαμβακιού» και επίσης το στυλ Σαολίν «Σιν Γι Πα»